Əhli Beyt (əleyhimus-səlam) Xəbər Agentliyi –ABNA-nın verdiyi xəbərə əsasən, 11 iyul tarixi Avropa müsəlmanlarının Soyqırımı günü kimi yadda qlıb.
Keçmiş Yuqoslaviyada baş verən vətəndaş müharibəsi zamanı Bosniyadakı serb silahlılarının 1995-ci ilin iyulunda 8300-dən çox bosniyalı müsəlmanın Srebrenitsa şəhərində qətlə yetirməsi ilə həyata keçirdiyi Srebrenitsa soyqırımdan 26 il ötür.
1990-cı illərdə keçmiş Yuqoslaviyanın parçalanması ilə bu ərazidə bir neçə müstəqil respublika yarandı ki, onlardan da biri Bosniya və Hersoqovina idi. O zaman əhalisini bir neçə millət təşkil edən Bosniya və Hersoqovinada qanlı müharibə getdikcə alovlanırdı.
Bosniya və Hersoqovinada əslində eyni kökənli olan, ancaq din və məzhəbin ayırdığı üç xalq (boşnaklar müsəlman, xorvatlar katolik, serblər isə pravoslav idilər) bir-birlərinə qarşı savaşırdılar. Serblər digər xalqlarla münasibətdə daha çox qəddarlıq nümayiş etdirirdilər. Onların Srebrenitsada törətdikləri Soyqırımı dünya tarixinin ən böyük hərbi cinayətlərindən biri hesab olunur.
Bosniya və Hersoqovinanın Srebrenitsa şəhəri Serbiya ilə sərhəddə yerləşirdi. Hər tərəfdən serblərlə əhatə olunmasına baxmayaraq, burada müsəlmanlar əksəriyyət təşkil edirdilər.
Hərbi toqquşmaların ilk günlərində, 1992-ci ilin aprelində Bosniya serbləri Srebrenitsanı ələ keçirdilər. Lakin İran İslam Respublikasının İslam İnqilabı Keşikçiəri Korpusu Sepah və Livin Hizbullah Təşkilatının hərbi müşavirləri və bir qrup mütəxəssisləri özlərini Bosniya Müsəlmanlarının harayına yetirərək, may ayında Bosniya müsəlmanları ilə birlikdə şəhəri geri qaytardılar. Sonrakı hərbi əməliyyatlar zamanı Srebrenitsa ətrafında 900 kv km ərazini əhatə edən anklav yaratmaq mümkün oldu. Lakin boşnakların blokadanı yarıb digər ərazilərə çıxış əldə etmək cəhdi baş tutmadı.
Serb qüvvələrinin nəzarətinə keçən digər şəhər və kəndlərdə isə etnik təmizləmələr aparılırdı. Bu təmizləmələr qətliamlarla müşayiət olunurdu.
1993-cü ilin əvvəlində serblərin əlinə keçən ərazilərdəki boşnaklar Srebrenitsaya sığınmağa məcbur oldular. Əhalisi xeyli çoxalan və mühasirəyə düşən şəhərdə ərzaq, dərman, içməli su çatışmazlığı yaşanırdı. Mart və aprel aylarında bir neçə min boşnak BMT-nin strukturlarının köməyilə anklavdan təxliyə edildilər.
1993-cü il aprelin 16-da BMT TŞ-nın qəbul etdiyi 819 saylı qətnaməyə görə Srebrenitsa və ətrafı təhlükəsizlik zonası elan olundu. İki gün sonra şəhərə BMT-nin sülhməramlı qüvvələr daxil oldu. Onlar 600 nəfər hollanddan ibarət idi.
Buna baxmayaraq, serblər Srebrenitsaya humanitar yardım daşınmasına əngəllər yaradırdılar. Sülhməramlılar isə heç nə edə bilmirdilər.
1995-ci ilin baharında Srebrenitsa ətrafında vəziyyət daha da pisləşdi.
1995-ci il iyulun 6-da serb qüvvələri Srebrenitsa üzərinə hücuma keçdilər. Hücumlara general Ratko Mladiç başçılıq edirdi. O zaman Bosniya və Herseqovinanın serblər yaşayan ərazilərində yaradılmış qanunsuz Serb Respublikasının rəhbəri Radovan Karaciç iyulun 9-da şəhəri tutmaq barədə göstəriş vermişdi.
Beynəlxalq birlik, o cümlədən sülhməramlılar isə Srebrenitsanın xilası üçün heç nə etmədi.
Srebrnitsa qətliamından öncə general Mladiç kameralar qarşısında demişdi ki, şəhərdə müsəlmanlardan intiqam almaq vaxtı gəlib çatdı.
İyulun 11-də serb qüvvələri Srebrenitsaya daxil oldular. Dinc əhali və boşnak silahlı qüvvələri müxtəlif yollarla xilas olmağa çalışırdılar. Onlardan bəziləri meşələr vasitəsilə müsəlmanların nəzarətində olan başqa ərazilərə keçməyə çalışırdılar. Amma minlərlə boşnak serb quldurların əlindən canını qurtara bilmədi.
İyulun 14-də dünya mətbuatında Srebrenitsada kütləvi qətllər baş verməsi barədə ilk məlumatlar işıq üzü görməyə başladı. Bu məlumatlarda bildirilirdi ki, bir neçə gün ərzidə 10-65 yaş arası 7-8 min dinc boşnak qətlə yetirilib. Bu insanlar bəzən qətldən öncə amansız işgəncələrə məruz qalmışdılar. Bəziləri hətta diri-diri torpağa gömülmüşdü.
Hadisələr zamanı gənc qadınların, qızların zorlanması kütləvi hal almışdı. Əksər hallarda bu digərlərinin, o cümlədən qadının yaxın qohumlarının gözü qarşısında baş verirmiş. Uşaqlara, qocalara amansız işgəncələr verilmiş, kütləvi halda diri-diri yanıdırılmar, güllələnmələr baş vermişdi.
İnsanlığa sığmayan, haqq qazandırılması əsla mümkün olmayan Srebrenitsa soyqırımı II Dünya müharibəsindən sonra Avropada törədilən ən irimiqyaslı qətliam idi.
Bu qətliam həm də II Dünya müharibəsindən sonra Avropada hüquqi cəhətdən ilk dəfə sənədləşdirilmiş soyqırımı aktıdır.
Serb quldurlarının başçısı Radko Mladiç üç gündə 8300-dən çox dinc sakini (uşaq, qadın, qocalar da daxil) yalnız müsəlman olduğu üçün qətlə yetirmişdi.
Srebrenitsa Soyqırımı Keçmiş Yuqoslaviya üzrə Beynəlxalq Tribunalın araşdırdığı əsas hadisələrdən biri oldu.
Bosniyadakı keçmiş Serb Respublikasının ilk və son prezidenti Radovan Karaciç uzun müddət gizlənəndən sonra 2008-ci ilin iyulunda həbs edildi. Haaqaya ekstradisiya olunan Karaciç 2016-cı ildə 40 il müddətinə azadlıqdan məhrum edildi. 2019-cu ilin martında isə Apelyasiya palatası cəzanı daha da sərtləşdirərək, bu cəzanı ömürlük həbslə əvəz etdi.
Serb general Ratko Mladiç isə 2011-ci ildə həbs olundu. Beynəlxalq tribunal onu ittiham olunduğu 10 maddədən doqquzuna təqsirli bildi. 2017-ci ilin noyabrında general Mladiç ömürlük azadlıqdan məhkum edildi.
Diqqət: Xəbərdən İstifadə Etdikdə Mənbəyə İstinad Lazımdır!